Bacaklardaki damar tıkanıklığı kalp ve damar cerrahlarının uzmanlık alanına giren önemli bir sağlık sorunudur. Bacaklardaki dolaşım, atardamarlar diğer bir deyişle arterler ve toplardamarlar yani venler aracılığıyla gerçekleştirilir. Arterler temiz kan getirirken venler kirli kanı sistemik dolaşıma götürmektedir. Buna bağlı olarak arter hastalıkları ile ven hastalıklarının ayrı ayrı değerlendirilmesi gerekmektedir.
Bacaklardaki damar tıkanıklığı, arterlerde olabildiği gibi venlerde de ortaya çıkabilir. Hem arter hem venlerde görülen damar tıkanıklığında bacaklarda ağrı, şişme ve renk değişimi görülebilir. Ağrının şekli ve süresi, damar tıkanıklığının venlerde mi arterlerde mi olduğuna dair bilgi sahibi olmaya yardımcı olur.
Arterlerdeki Damar Tıkanıklıkları
Bacağı besleyen ve temiz kanın bacağa gelmesini sağlayan kanallar olan arterlerde gelişen darlıklar zaman içinde bacak damarlarında tıkanmaya yol açabilir. Kalpte oluşup bacak arterlerine giden pıhtıların da damar tıkanıklığına neden olması mümkündür.
Bacaktaki damar tıkanıklığı arterde bulunuyorsa ve uzun dönemde geliştiyse, hasta yürüdüğü sırada durma gerekliliği duymasına neden olan bir ağrı hisseder. Tanımlanan ağrı dinlenme ve ayakları aşağı doğru sarkıtma durumunda geçer. Bacaklar yukarı doğru kaldırıldığı zaman aşağı doğru giden kan miktarı azalır ve ağrı artar. Uzun dönemde gelişen damar tıkanıklıklarında çoğunlukla kollateral olarak adlandırılan yeni damarlanmalar ortaya çıkar. Bunun sonucunda ağrılar hafiflese de uzun ya da fazla efor harcanmasını gerektiren yürüyüşlerde bacak ağrısı yaşanabilir.
Bacaklardaki darlıklarda zaman zaman daralmaya neden olan plaklar kopabileceği gibi burada pıhtı oluşup aşağıya doğru gitmesi söz konusu olabilir. Bu durumlarda ani bir şekilde başlayan, şiddetli ağrılarla karşı karşıya kalınır. Genellikle pozisyonla şiddeti değişmeyen ağrıda bacakta ve ayakta morarma görülebilecek olup acil müdahale ihtiyacı söz konusudur.
Kalpte ritm bozuklukları olduğu durumlarda kalpte pıhtı oluşabilmekte olup bu pıhtılar, tıkadıkları yere göre bulgu vermektedir. Bacak damarlarında gitmesi durumunda bacakta ani başlayan şiddetli ağrılar görülebilir. Pıhtının tuttuğu yer, büyüklüğüne göre değişebildiği gibi ağrının şiddeti giderek artabilir, ayakta renk değişikliği ortaya çıkabilir ve acil müdahalede bulunması gerekir.
Venlerdeki Damar Tıkanıklıkları
Bacaklardaki kirli kanı uzaklaştıran toplardamarlar ven olarak adlandırılır. Derin yerleşimli ve yüzeysel yerleşimli olmak üzere iki grupta toplanırlar. Varisleşen damarlar ise yüzeysel toplardamarlardır.
Bacak toplardamarlarıda iki tip tıkanıklık görülür. Bunlar yüzeysel toplardamarların tıkanıklığı ve derin toplardamarların tıkanıklığı olarak tanımlanabilir.
Yüzeysel Toplardamarların Tıkanıklığı
Yedek toplardamar olarak da adlandırılan yüzeyel toplardamarlar genişlediği yani varis oluştuğu zaman, içindeki kapakçıklar işlev göremez hale gelirler. Bunun sonucunda kirli kan damar içinde beklemeye ve yukarı doğru iletilememeye başlar. Damar içinde tıkanıklık ve pıhtılaşma meydana gelmesi söz konusu olabilir. Mevcut tıkanıklığın durumuna bağlı olarak lokal olarak ağrı ya da tüm bacakta şişme ve ağrı meydana gelebilir. Bu süreçte en riskli durum emboli yani pıhtının kopup akciğere gitmesi olup mutlaka acil müdahale edilmelidir.
Derin Toplardamarların Tıkanıklığı
Derin toplardamarlarda tıkanıklık genellikle kendiliğinden gelişmez. Uzun saatler süren ameliyatlar, cerrahi prosedürlerden sonraki iyileşme sürecinde gerekli görülen uzun süreli yatak istirahati, bacak kırılması, trafik kazası gibi nedenlere bağlı olarak derin toplardamarlarda pıhtı ve tıkanıklık oluşması riski vardır. Bu durum derin ven trombozu olarak adlandırılır. Ciddi bacak ağrısına ve şişmeye neden olan bu durum bazı hastalarda şişmeden dolayı bacaktaki nabzın elle hissedilememesine yol açabilir. Erken dönemde tespit edilmesi halinde hastanın hastaneye yatırılması ve pıhtının açılması için damar içine özel ilaçlar verilmesi söz konusu olabilir. Derin ven trombozu vakalarında emboli riski daha yüksek olup acil olarak müdahale edilmesi gerekliliği vardır.
Bacaktaki Damar Tıkanıklığı Hakkında Sık Sorulan Sorular
Bacak damar tıkanıklığı genellikle 50 yaş üzerindeki hastalarda görülmekle birlikte daha erken yaşlarda karşılaşılması da mümkündür. Bacaklardaki damar tıkanıklığının en önemli nedenlerinden biri, damar sertliğidir. Yıllar içerisinde yavaş yavaş ilerleyebilen bir hastalık olan bacak damar tıkanıklığında en sık görülen belirti yürümeyle birlikte baldır kaslarında ortaya çıkan ağrıdır. Yürüme sırasında kişinin durmasına neden olan ağrı birkaç dakika dinlenme sonucu geçse de yürümeye başlanınca aynı mesafede yine ağrı ortaya çıkar. Bu ağrı yalnızca yürüme sırasında ortaya çıkmakta olup dinlenme halinde görülmez.
Bacak damar tıkanıklığının hafif dereceli olduğu durumlarda yalnızca yürüme durumunda bacak ya da kalça ağrısı yaşanabilir. Tıkanıklığın ilerlemesi halinde ayakta uzun süre iyileşmeyen yaralar ya da kangren gelişmesi riski vardır. Bununla birlikte bacaktaki tıkalı her damarın açılması gerekmeyebilir. Damar tıkanıklığının açılması için ameliyat ya da anjiyo prosedürleri uygulanabilir. Damar tıkanıklığının açılmasını sağlayan herhangi bir ilaç bulunmaz. Doktorların damar açıcı olarak reçete ettiği ilaçlar, hastaların dolaşımını düzenler.
Anjiyo yöntemi ile damar açma prosedüründe damar açma işlemi balon, stent ya da damar tıraşlama ile gerçekleştirilebilir. Anjiyo yöntemi uygulanarak tamamen tıkalı damarların, tekrar tekrar tıkanan damarların, stent tıkanmasının ve yapay damar tıkanmasının açılması mümkün olabilir.
